‘Presenteren doe je eigenlijk zodra je in contact bent met anderen.’
Vertel iets over de aanloop naar 101 Presentatietips, was er bijvoorbeeld een specifieke aanleiding? Of is het idee langzaamaan gegroeid met de ervaringen vanuit de presentatiepartners?
‘De concrete aanleiding zijn de losbrekers van Jacky van Goor. Eén oefening, of een grap, of gewoon een los idee kan je hele dag in een ander licht zetten. Dat is ook zo voor presenteren. Mark ziet als theaterregisseur dat de sleutel tot een pakkende scène vaak in 1 tip zit. Voor iedereen kan dit een andere tip zijn en als die tip gevonden is, dan gaat de speler ‘aan’. Ook andere elementen van het spel worden beter en voor je het weet gaat de scène ‘vliegen’.
In trainingen zien we dat ook. Hoe leuk zou het dus zijn om mensen een doosje met tips te geven waarin ze kunnen grasduinen, opzoek naar die ene tip? Bovendien sluit dit perfect aan bij onze overtuiging dat je presenteren niet in één dag leert. Je hebt oefening nodig. Het probleem bij oefenen is alleen dat je ook opdrachten moet hebben die jou aanzetten tot doorzetten en ervaren dat je iedere dag een beetje beter wordt. Tegelijkertijd heeft iedereen weer net iets anders nodig om beter te worden. Vanuit ons enthousiasme en de ervaring dat de Retorica van Aristoteles een mooi kompas is, hebben we onze tips op papier gezet.
Veel mensen denken bij ‘presenteren’ aan een voordracht voor een groot publiek. Wat verstaan jullie onder presenteren?
Presenteren doe je eigenlijk zodra je in contact bent met anderen, zowel verbaal als non-verbaal. Als je een vergaderruimte binnenloopt, als je een punt wil inbrengen in een overleg of als je een nieuwe strategie wil introduceren bij al je medewerkers. Of je hebt expertise over een onderwerp en wil dat overbrengen. Zodra je jouw gedachten ‘aanbiedt’ aan een ander ben je aan het presenteren. Zo beschouwd presenteren we meer dan we zelf denken.
Wat is volgens jullie de meest gemaakte (denk)fout bij het geven van een presentatie?
Dat het uitsluitend om jouw verhaal draait. En dat je dat perfect moet voorbereiden. Natuurlijk is het idee en je verhaal belangrijk, maar waar je vooral voorbereidingstijd in moet steken is in de luisteraar. Wij zeggen dan: ‘waarschijnlijk weet je zelf goed wat je wil zeggen, maar heb je je ook verdiept in wat de ander wil horen?’ Weten wie je luisteraars zijn is belangrijk. De eerste zin van je presentatie bepaalt of en hoe mensen naar je gaan luisteren, dus het spreekwoord ‘de eerste klap is een daalder waard’, geldt voor ons wat presenteren betreft zeker. Hoe klein of groot je publiek ook is. Ook al moet je iets vertellen dat voor je publiek lastig is (bijvoorbeeld als er mensen ontslagen moeten worden) dan is het juist belangrijk om bij hen aan te sluiten en vervolgens een minder leuke boodschap te brengen. Je kunt leren om een verhaal goed te presenteren en je verhaal moet ook het goede verhaal op dat moment zijn. Als je een goed idee hebt, is het zonde als je net de verkeerde toon aanslaat waardoor je publiek stopt met luisteren, terwijl jij nog niet klaar bent met spreken.
Bestaat er zoiets als een ‘lastig publiek’? Of ligt het dan aan jouw manier van presenteren?
Zeker bestaat er zoiets als lastig publiek. Gelukkig eigenlijk alleen maar in het hoofd van de presentator of in de hoofden van mensen in het publiek. Oftewel: een lastig publiek is geen statisch gegeven waar niks aan te doen is. Je luisteraars kunnen natuurlijk wel kritischer zijn dan je gewend bent of bijvoorbeeld afgeleid zijn door zaken die misschien buiten je directe invloedsfeer liggen. Door je te richten op je publiek, bijvoorbeeld door te benoemen wat er ‘hier en nu’ aan de hand is (tip 63) kun je in contact komen met je luisteraars. Een kwart van de 101 tips gaan over die focus op het publiek. En tip 38, een van de mentale tips, vertelt je om uit te gaan van een welwillend publiek. Net zoals je prima om kunt gaan met een kritische vraag van een collega waarvan je weet dat deze het beste met je voorheeft, kun je jezelf trainen om ook de prikkelende vragen van je publiek zo te benaderen.
En hoe kan je, wanneer je merkt dat de aandacht verslapt, ervoor zorgen dat je toch weer de volle aandacht krijgt?
Heb je even? Mijn persoonlijke top 3 is als volgt. Op 1: Vertel iets persoonlijks. Bijvoorbeeld een verandering die jij hebt doorgemaakt (tip 5). Op plaats 2: zorg voor beweging. Letterlijk (tip 29) of figuurlijk. Zo zegt tip 78: neem een onvoorziene afslag in je verhaal. Misschien heb je een filmpje klaarstaan of leg je een verband tussen het belangrijkste nieuws van die dag en jouw verhaal. Op plaats 3: benoem wat er gebeurt zoals tip 9 zegt. In combinatie met het persoonlijk aanspreken van deelnemers (tip 51) en oprecht connectie maken (tip 47), kun je doorgaans het gesprek met je publiek weer oppakken. Je ethos schiet na zo’n actie ook nog ’s omhoog.
Tot slot: welke tip van alle 101 tips verdient de ‘spotlight’?
Tip 32: schrijf je intentie op een spiekbriefje. De intentie is de motor achter je presentatie. Als ik bijvoorbeeld een grote zaal wil overtuigen van mijn idee, kan ik de neiging hebben me vooral goed voor te bereiden op de inhoud. Echter: als ik die presentatie doe vanuit de intentie: iedereen snapt toch wel dat dit een heel goed idee is… dan kan het toch mis gaan, want mensen horen dan dat je hen iets wil verkopen en daar houden mensen niet zo van. Als ik die presentatie insteek met de intentie: ik wil mensen graag laten zien hoe na dit onderwerp mij aan mijn hart ligt, dan maak ik meer kans op een overtuigend resultaat.
Luisteraars hebben, hoe gek het ook klinkt misschien, binnen een aantal minuten feilloos door wat de intentie van jouw boodschap is. En als die niet overeenkomt met wat je staat te doen, dan krijg je niet het resultaat dat je graag zou willen.
Voor Mark als theatermaker is ‘de hoe van het verhaal’ waar hij warm voor loopt, filosoof en business storyconsultant Claudine zoomt meer in op ‘het waarom’. Als business storyteller en filosoof wakkert Claudine Hogenboom ondernemers en leiders aan om te komen tot de kern van HUN zaak. Mark van der Zwan is zowel bedrijfskundig ingenieur als theatermaker en trainingsacteur. Samen vormen zij de Presentatiepartners.