Dansen met dilemma’s

Ontelbare dilemma's, van kleine tot grote, vinden wij op ons levenspad. Als bestuurder, als professional, als werknemer, als mens. Maar gaat het altijd om een keuze tussen 'dit OF dat', om proposities die elkaar uitsluiten? Of is het ook mogelijk om zowel dit áls dat te kiezen en dus 'dit EN dat' te realiseren. Het boek 'Dansen met dilemma's beantwoordt deze vraag met een volmondig ja. Ja, het is mogelijk om de strijdige proposities te verzoenen, te reconciliëren. Er van uitgaande dat er de wil is om te reconciliëren en te gaan voor wederzijdse winst, voor win-win.

Naar het voetballen of naar mijn moeder? Een auto of een nieuwe keuken? Na de studie een baan zoeken of nog een wereldreis maken? Samenwerken of concurreren? People or Profit? Standaard of maatwerk? Beheersen/controle of zelfsturing? Vrijheid geven of veiligheid garanderen? Soevereiniteit of een sterker Europa? De kwaliteit van de zorg verbeteren of de kosten verlagen? Doorstuderen of gaan werken, carrière of kinderen? Verhuizen naar Frankrijk voor die nieuwe baan? Is vrijheid van meningsuiting belangrijker dan respect voor het geloof van een ander? Ingrijpen in Syrië of niet? Een dergelijke fundamentele vraag vraagt om meer dan wat wikken en wegen. Vooral als zowel een 'ja' als een 'nee' gevolgen heeft die onacceptabel zijn. Zo'n situatie ervaren wij als een dilemma.

Als de gevolgen van de keuze niet zo groot zijn, kiezen we meestal intuïtief en spontaan. Maar soms gaan we wikken en wegen, bang om verkeerd te kiezen. Dit wik-en-weegproces wordt belangrijker en moeizamer naarmate de gevolgen van een verkeerde keuze groter zijn. Of wanneer de gevolgen niet alleen voor jou zijn, maar ook effect hebben op je omgeving, het land, de wereld.
De schrijvers van het boek 'Dansen met dilemma's' hebben een tientallen jaren lange haat-liefderelatie met het fenomeen dilemma. Steven Olthof door zijn werk als adviseur op het gebied van strategie en innovatie en Allard Everts door zijn advieswerk rond kernwaarden en bedrijfscultuur. De ambitie van dit boek is drieledig: inzicht geven in het fenomeen dilemma, een proces aanbieden dat helpt om succesvol met een dilemma om te gaan en een overzicht geven van wat er rondom dilemma's gebeurt binnen organisaties en beroepsgroepen.

Het boek kent 3 onderdelen. Deel I introduceert de terminologie die nodig is om met elkaar over dilemma's te kunnen spreken, geeft een overzicht van hoe dit 'fenomeen' vanaf de verre oudheid de filosofen heeft bezig gehouden en behandelt het fundamentele werk van vier hedendaagse 'meesters' die het dilemma-denken in de laatste 40 jaar op de kaart hebben gezet. Deel II is het hart van het boek en beschrijft de procesmethode, Dilemma to Dialogue (D2D), die gevolgd moet worden om die 'dit EN dat' te vinden en waar te maken. Om de methode te illustreren eindigt dit deel met een uitwerking van twee persoonlijke - en twee internationale dilemma's (Brexit en Shell's energietransitie). Deel III behandelt levensdilemma's, dilemma's in en rond organisaties en dilemma's per beroepsgroep. Bij de beroepsdilemma's komt ook de zorgverlener aan bod, met onder andere het Clinical Practice Models Framework en dilemmamethoden die gericht zijn op medische ethiek (Graste en VU-MC).

Omgaan met dilemma's is als een dans, een dans van de dilemmahouder (hij of zij die door het dilemma uit de slaap wordt gehouden) en vertegenwoordigers van de tegenstrijdige proposities, de stakeholders. Dit boek biedt niet alleen de danspassen, maar maakt daarnaast duidelijk wat nodig is om de omstandigheden te creëren die een succesvolle dans mogelijk maken.