Raak me aan
‘Laatst was ik eindelijk weer even bij mijn zoon. “Moeders, kom ‘s hier, dan geef ik je een knuffel”, zei hij. Toen hij me tegen zich aan drukte, besefte ik opeens hoe erg ik dat gemist had.
Een warm lijf, een omarming, fysieke genegenheid. Sinds de coronamaatregelen had ik dat niet meer gevoeld.’ Elsa (57) is weduwe en woont al jaren alleen. Ze is een lichamelijk ingesteld mens, maar sinds de lockdown is ze verstoken van intiem contact. Ze heeft last van ‘huidhonger’, zegt ze: de hunkering om aangeraakt te worden. ‘Opeens besef ik de waarde van een hand op mijn schouder. Elk mens heeft behoefte aan dat soort nabijheid, of je nou een hippe jonge single of een dementerende oudere in een verzorgingshuis bent.’ Als de thuisquarantaine ons iets pijnlijk duidelijk heeft gemaakt, is het wel dat aanraking een primaire levensbehoefte is. Bij pasgeboren baby’s is dat uitgebreid onderzocht.
Uit een studie onder te vroeg geboren kinderen bleek dat de sterfte met 36 procent verminderde als de moeders hen vaak op de blote borst lieten liggen. Deze baby’s waren gezonder, konden hun temperatuur beter regelen, ademden rustiger en de groei van hun hersenen verliep beter. Een ander onderzoek, van de Amerikaanse ‘aanraakexpert’ Tiffany Field, toonde aan dat kinderen zich lichamelijk en emotioneel beter ontwikkelen als ze geknuffeld worden. Als ze weinig fysieke affectie kregen, vertoonden ze later vaker agressief gedrag dan leeftijdsgenoten die wel liefdevol werden aangeraakt.
KUS OP JE WANG
En dan is er nog het hartverscheurende experiment uit 1958 van psycholoog Harry Harlow. Harlow zette babyaapjes elk in een kooi met twee kunstapen: de ene van zachte stof, de andere van een ijzerdraad. Hoewel beide nepmoeders melk gaven, kozen alle aapjes toch voor de koestering van de zachte moeders – zelfs als de melk daar werd weggehaald.
Hoe belangrijk die nabijheid is, benadrukte ook de Amerikaanse psycholoog en gezinstherapeut Virginia Satir. ‘Een mens heeft vier knuffels per dag nodig om te overleven, acht voor onderhoud en twaalf om te groeien’, luidt een bekende uitspraak van haar.
Neuropsycholoog Anouk Keizer, verbonden aan de Universiteit Utrecht, houdt zich al jaren bezig met de menselijke behoefte aan fysiek contact. ‘Aanraking heeft op allerlei fronten een positieve uitwerking,’ zegt ze. ‘Zo is het van invloed op je pijnbeleving en verlaagt het je cortisolwaarden – en daarmee je stressniveau. Uit een onderzoek blijkt ook dat mensen die zich sociaal buitengesloten voelen, dat minder hevig ervaren nadat ze zachtjes zijn aangeraakt.’ En lichamelijk contact doet meer: het is ook een belangrijke manier om ons met elkaar te verbinden. Een goed geplaatste aanraking stimuleert vertrouwen en samenwerking en geeft blijk van dankbaarheid en sympathie. Het is een waardevol gebaar waarmee je direct een band met iemand kunt creëren. Keizer: ‘Bij mensen die alle positieve effecten van fysiek contact door corona moeten missen, zou het gevoel van stress en angst kunnen toenemen. In anderhalvemetertijden, waarin aanraking praktisch taboe is, ben je als alleenwonende mooi de klos.‘
'Ik werd al niet heel veel aangeraakt, maar nu helemaal niet meer,’ zegt Linde (52). 'Ik mis een arm om me heen, een kus op mijn wang, of fysieke aandacht die nog wat verder gaat dan dat. Maar ja, wat heeft het voor zin om met een leuke man te daten als we toch niet aan elkaar mogen zitten? We kunnen elkaar wel diep in de ogen kijken, maar daar gaat mijn huidhonger niet van weg.’ Toch is seks niet zozeer wat ze mist, zegt Linde. Een knuffel van een vriendin, de warmte voelen van een ander: ze heeft het gewoon nodig. ‘Aangeraakt worden betekent ook dat iemand je graag mag, dat je emoties in elkaar herkent, dat je bevestiging krijgt. Het is een manier om je genegenheid te laten blijken. Als dat niet kan, voel ik me vlak en in mineur. Alsof de dag minder kleur heeft.’
EENZAAM & KWETSBAAR
‘Een verbinding tussen mensen bestaat niet zonder dialoog én niet zonder aangeraakt te worden’, aldus de Belgische psychiater Dirk De Wachter in zijn boek Huidhonger (zie hieronder het alternatieve boek), over alleen zijn, het verlangen naar aanraking en het taboe dat daarop rust. De Wachter pleit daarin voor ‘meer vel voelen, al is het een heel gevoelig onderwerp’. Volgens hem zijn we daar in deze maatschappij te terughoudend in. ‘Maar’, zegt hij, ‘vel voelen is van levensbelang en daarmee bedoel ik in de dagelijkse omgang: een knuffel van je kind, een omarming van een vriend, de hand vasthouden van je moeder. Uitspreken of laten merken dat er behoefte is aan huidcontact, lijkt een taboe. Dat is niet goed. De mens is een wezen dat heel veel nood heeft aan aangeraakt worden.’
Linde en Elsa herkennen het taboe – daarom willen ze ook niet onder hun eigen naam geïnterviewd worden. Elsa: ‘Ik ben alleen in een wereld waar stelletjes de norm zijn. Ik word niet aangeraakt en dat kan iedereen zien.'Dat maakt mij eenzaam en kwetsbaar. Ik moet het doen zonder die primaire bron van erkenning en dat leidt tot onrust en een knagend ongenoegen. Het ís niet normaal om standaard anderhalve meter afstand te houden. Daar zijn wij mensen niet voor gemaakt.’ Bij de gedachte aan een anderhalvemetersamenleving wordt Linde vooral somber. ‘Ik kan me voorstellen dat mijn behoefte aan verbinding het dan gaat winnen van mijn behoefte aan veiligheid.’ Elsa voelt zelfs wanhoop de kop opsteken bij het idee van social distancing zonder zicht op een einde. ‘Natuurlijk zijn er manieren om mezelf te koesteren. De poes op schoot, me insmeren met bodylotion, een virtuele omhelzing van een vriendin … Maar die volstaan alleen als ik weet dat ik perspectief heb. Een leven zonder de warmte, zachtheid en levendigheid van een ander te voelen – dat noem ik geen leven.’
Tips tegen huidhonger
• Neem een warme douche, liefst met een krachtige straal en wees je bewust van het water dat je lichaam raakt.
• Smeer jezelf van top tot teen in met een lekkere huidolie of bodylotion.
• Aai de poes, kruip tegen de hond aan, knuffel het konijn en maak bewust contact. Heb je geen huisdier? Misschien kun je er een lenen.
• Kruip onder een zacht fleecedekentje. Het klinkt een beetje suf, maar dat kan wel degelijk troost en geborgenheid geven.
• Draag een donzige trui die jou je eigen warmte teruggeeft.
• Let op al die keren dat je jezelf aanraakt: als je het haar uit je gezicht veegt, je kleren gladstrijkt, in je handen wrijft, enzovoort. Maak van deze terloopse aanrakingen bewuste momenten waar je met aandacht bij stilstaat.
• Neem een warm voetenbad, eventueel met een geurige olie. Of ga helemaal in bad!
• Neem een grote knuffelbeer of een ander pluchen beest in je bed.
• Sterke herinneringen aan knuffels of intiem samenzijn kunnen je opnieuw het gevoel van verbondenheid geven. Haal je die momenten zo gedetailleerd mogelijk voor de geest om ze te herbeleven.
• Dans, loop, fiets, beweeg. Dat maakt endorfine aan, een hormoon dat ook vrijkomt bij aanraking.
• Jezelf masseren is jezelf liefde geven. Op websites als yogaonline.nl en beautify.nl wordt uitgelegd hoe je dat doet.