Gastvriendschap

De zomervakantie komt er weer aan. Mogelijk heb jij al wat geboekt. Of misschien denk je er nog over na en struin je het internet af op zoek naar exotische of minder exotische bestemmingen. Tijdens een aantal zonovergoten dagen besloot ik al er al wat eerder op de fiets op uit te trekken.

Ik doe dat wel vaker. Ik maak dan gebruik van ‘vrienden op de fiets’. Dit is een mooie en intrigerende club, waarbij je te gast bent bij ‘vrienden’, mensen die net als jij van fietsen (of wandelen) houden en die tegen een kleine vergoeding slaapplekken aanbieden aan reizigers. Dit keer deed ik twee overnachtingen.

 

De eerste nacht verbleef ik op een plek waar ik mij op mijn gemak voelde; ik had er een eigen ruimte en het huis was ingericht op een manier die leek op bij mij thuis. De tweede nacht verbleef ik op een heel ander soort plek, bij een oudere heer die mij enigszins afstandelijk tegemoet trad. Het huis was ingericht met veel oude schilderijen en meubels. Ik voelde mij er ongemakkelijk als in een toonzaal.

 

Al fietsend langs rivieren over typische Hollandse dijken sloeg ik aan  het mijmeren over het begrip ‘gastvrijheid’: Wanneer is iemand gastvrij? Welke vrijheid heb ik dan als gast?  Wat doet mijn vrijheid met de vrijheid van mijn gastheer/vrouw?

 

Mijn huis is jouw huis

Ik bedacht dat op beide plekken mensen in ongekende openheid en vertrouwen hun huizen voor mij openstelden en mij lieten binnentreden in hun wereld. Ik mocht er als onbekende rondkijken en bezit van nemen. Ik realiseer mij hoe kwetsbaar dat is; jouw plek beschikbaar maken voor een ander, een volstrekt onbekende ‘vriend’, een vreemdeling.  

 

Ook werd ik mij bewust van dat mijn vrijheid als gast beperkt is. Ik moet tenslotte allereerst de ruimte van de ander respecteren. Pas als ik deze ruimte respecteer, kan ik mij daar ‘vrij’ in bewegen. Het is een vrijheid binnen de grenzen die de ander mij toestaat. Ik kan niet zomaar allerlei kastjes opentrekken of ruimtes betreden zonder toestemming van mijn gastheer.

 

Het tweede gasthuis was daarin een veel grotere confrontatie. Ik moest mijn eigen ongemak verduren en meer zoeken naar mijn bewegingsvrijheid. Ik vroeg mij af wat mensen bezielt om op deze manier mensen te ontvangen en hun huis open te stellen. Om het geld hoeven ze het niet te doen, de opbrengst dekt nauwelijks de kosten. Dan zouden ze beter als Airbnb hun ruimte kunnen exploiteren. Er mag dus iets van wederkerigheid worden verwacht. Zij geven mij iets en ontvangen er iets voor terug.

 

De kracht van verhalen

Rijdend langs Hollandse kasteeltjes moest ik denken aan de minstreels van vroeger. Zij trokken door het land en brachten verhalen mee in de vorm van liederen. Dat maakte ze tot graag geziene gasten. Ik vermoed dat ook de oudere heer verlangde naar verhalen. Mijn verhalen in ruil voor zijn verhalen en gastvrijheid. Dat is wat goede vrienden doen, elkaar verhalen vertellen of samen nieuwe verhalen maken natuurlijk. In het verhalen vertellen tasten we de grenzen af. Wat kan ik wel delen, wat niet? In welke woorden doe ik dat, zodat dit voor de ander aanvaardbaar wordt?

 

Ik dacht na over het gesprek dat ik aan het ontbijt met de oudere heer had gevoerd. We spraken over zijn schilderijen en kunst in het algemeen. We belandden via de Oosterse kunst bij zijn ervaringen in Indonesië. Ik deelde wat verhalen uit de geschiedenis van mijn familie op Nieuw Guinea. We spraken over reizen en voor ik er erg in had waren we anderhalf uur verder en was ik een vriend rijker. We waren er in geslaagd onze verschillen te overbruggen en raakvlakken te vinden die onze levens met elkaar verbonden. Dat is wat in vriendschap gebeurt.

 

 

De ware betekenis van gastvrijheid

Op het pontje over de Rijn schoot mij te binnen dat het Duitse woord voor gastvrijheid ‘Gastfreundschaft’ is; gastvriendschap. Mooi vind ik dat en betekenisvol. Het gaat niet enkel over de vrijheid van de gast. Het gaat over de wederzijdse beschikbaarheid voor vriendschap. Ik bedacht mij dat ik in mijn nieuwe boek, Niemand is een eiland, stil sta bij de oorsprong van het woord vrij: het oud-Germaanse ‘fri’ dat elkaar liefhebben betekent. Vrij en vriend hebben dezelfde oorsprong. Het is de liefde, die ik in mijn boek definieer als je vermogen om het unieke van de ander te zien.

 

Ik kijk naar het contrast met hoe wij tegenwoordig vaak op vakantie gaan. Gastvriendschap is daarin ver te zoeken. Het zijn meer exploitatiecontracten; Ik neem bezit van jouw leefruimte en kan daarin doen wat ik wil, zolang ik maar bereid ben je daarvoor te betalen. Het is onze verwrongen kijk op vrijheid, die we lijken te kunnen kopen voor veel geld.

 

Ook somber ik over het contrast met hoe wij in Europa almaar meer grenzen optrekken voor de vreemdeling, uit angst dat deze iets van ons af zal nemen en dat de kosten van onze gastvrijheid te hoog oplopen. Vreemdelingen in nood zijn kennelijk heel wat anders dan een fietser op doorreis. Weg is onze nieuwsgierigheid, weg is ons verlangen naar het delen van verhalen, weg is ons aanbod van vriendschap.

 

Zonnige ontmoetingen

Maar de zon schijnt, de vogels fluiten, de rivier stroomt voort en ik rijd langs de uiterwaarden, oude stadjes en vestingen. Mijn somberte houdt daarin geen stand. Ik verheug mij op de zomer en kijk uit naar nieuwe ontmoetingen en het aanhalen van oude vriendschapsbanden. Ik wens jou hetzelfde toe: gastvriendschappen op je vakantieadres, maar ook hier op je eigen woonplek, met de vreemdelingen in jouw omgeving.

 

Laten we beseffen dat iedere ander eigenlijk een vreemdeling is, die we nooit echt helemaal kunnen kennen. Dat maakt het leven met anderen kwetsbaar, maar ook o zo interessant en betekenisvol. We benaderen elkaar dan met zorg en respect voor grenzen en leren elkaar kennen in de verhalen die we elkaar vertellen. Een mooiere zomer is niet denkbaar.

 

- Deze blogpost is geschreven door Lieuwe Koopmans. Auteur van de boeken: Dit ben ik!, Dit zijn wij! en Niemand is een eiland.