Irrationele gedachten: hoe hou je ze in toom?

Onschuldige gebeurtenissen lopen in onze gedachten vaak uit op een regelrecht drama. Mental coach en auteur Bert van Dijk schreef een aantal boeken over dit fenomeen. In de reeks De mythe van … legt hij glashelder uit hoe je kunt voorkomen dat je fantasie met je op de loop gaat.

Het gezegde de mens lijdt het meest door het lijden dat hij vreest is maar al te waar. Rampdenken. We betrappen er onszelf allemaal wel eens op …
 

Kans op echte ramp is klein

De kans dat je met een echte ramp te maken krijgt, zoals een natuurramp, een terroristische aanslag, dodelijke ongelukken en ga zo maar door, is statistisch gezien gelukkig erg klein. Maar in ons dagelijks leven zijn er genoeg voorvallen die ons slapeloze nachten kunnen bezorgen: een moeilijk examen, een onderzoek in een ziekenhuis, dochterlief die te laat thuiskomt, noem maar op. In onze gedachten kan er van alles gebeuren, we voeden onze ongerustheid met onze fantasieën.
 

Zwartkijkers?

Natuurlijk is het niet zo dat ons niets akeligs kan overkomen. Je kunt inderdaad zakken voor een examen of  een vervelende ziekte krijgen  Maar de rampenfantast gaat ervan uit dat het zeker zo zal zijn en maakt zich daarmee onnodig bang. Waar komt al dat rampdenken vandaan? Zijn wij van nature van die zwartkijkers?

Van Dijk: ‘Nee, lang niet iedereen is een zwartkijker, maar iedereen heeft wel een rampenfantast in zich. Een rampenfantasie brengt veel angst met zich mee, terwijl er in feite niets is om bang voor te zijn. Angst is een krachtige emotie. Als we ons ergens onzeker over voelen, bijvoorbeeld omdat we in een situatie zijn die we niet kennen of omdat een gebeurtenis ons doet denken aan eerdere ervaringen die ons angstig hebben gemaakt, dan slaat onze fantasie soms op hol.

Je kunt voorkomen dat je gaat ‘malen’ door jezelf niet vast te hechten aan je rampen-fantasieën. Dat kan door aan iets heel anders te denken, jezelf af te leiden van die angstbeelden. Ook praten met anderen over de angst kan heel goed helpen omdat je daardoor vaak de situatie weer wat realistischer gaat zien.

Malen is in feite niets anders dan je rampenfantasie steeds weer voeden, als een plantje dat je water geeft. Houd op met water geven en hij houdt vanzelf op met groeien. Sterker nog: hij gaat dood. Je zorgen maken is pas nodig als er iets is om je zorgen over te maken. Je druk maken over onzin is net zo overbodig als eten als je geen honger hebt. Het is misschien wel lekker, maar het leidt tot niets goeds.’